رویکرد ریزوماتیک و درختی: دو شیوۀ متفاوت در آفرینش و خوانش اثر ادبی

پیامد گفتمان درختی در آفرینش اثر ادبی، ترسیم نمودار بیپایانی از مفاهیم و واژگان تثبیت شده در جهان گذشته، حال و آینده و معرفت قاببندی شده است. چنین رویکردی در خوانش متن، مرکزگرا و قلمرو محور است. در مقابل، گفتمان ریزوماتیک برهم زنندۀ نظم پایگانی ساختار اندیشهورزی است که ایدهها، مفاهیم و موضوعات گونهگون را در شبکهای از روابط همسطح و افقی به هم پیوند میدهد و اثر ادبی را چونان مجموعهای گرد هم آمده ارائه میکند که در خوانش آن به جای جستجوی فهم معنای یکۀ اثر و دلالتی خاص، کارکردها و پیوندها پیگرفته میشود. این نوشتار، بی آنکه قصد برتری بخشیدن به یکی از این دو رویکرد را داشته باشد، به طور خاص به بررسی و بازگویی آراء دلوز و متفکرانی می پردازد که در نگرۀ خود به سوژه/ ابژه، من/ دیگری، مبانی فلسفی و معرفت شناختی گفتمان ریزوماتیک را فراهم کردهاند و در پی پاسخ به این پرسش است که: خوانش متنهای ادبی با رویکرد ریزوماتیک، چگونه و تا چه پایه میسر است؟